xứ dâu rỗng

1.

Một nền văn minh chỉ dựa trên một quốc gia, một dân tộc là điều hiếm hoi. Trong thế giới hiện đại, ngoài Ấn Độ, Trung Hoa, hai nền văn minh tồn tại và phát triển liên tục từ thời cổ đại đến nay, văn minh “trẻ” Nhật Bản là một nền văn minh riêng biệt như vậy. 

Còn các nền văn minh khác thường bao trùm trên một châu lục, bao gồm nhiều quốc gia dân tộc khác nhau: Tây Âu, Á Rập, Hồi Giáo, Bắc Mỹ, Nam Mỹ…

Một đất nước nhỏ bé (380.000km2), một dân tộc không đông (127 triệu người) lại xây nên được một nền văn minh-văn hóa độc đáo, sâu thẳm, mạnh mẽ, đầy sức sống của truyền thống và hơi thở của hiện đại.

2.

Nhân loại càng tiến bộ, văn minh văn hóa Nhật Bản càng lan rộng ảnh hưởng, tác động sâu sắc đến các giá trị của các nền văn minh khác, thay đổi nếp nghĩ nếp sống của các dân tộc mà đôi khi tính cách và truyền thống xung khắc, khác biệt với nếp nghĩ nếp sống của người Nhật!

Một đất nước tiếp cận với văn minh phương Tây rất sớm, rất quyết liệt, rất chủ động. Họ chuyển sang ăn Tết Dương lịch từ cuối thế kỷ 19, và sự canh tân của Minh Trị Thiên Hoàng đã đưa nước Nhật phong kiến, đóng kín, chiến tranh liên miên giữa các sứ quân, thành một đế quốc châu Á trong chiến tranh thế giới thứ hai!

Một đất nước nếm trải thảm họa nguyên tử đầu tiên, đại bại trong cuộc chiến với đất nước hoang tàn đổ nát, vẫn kiên cường trổi dậy trên tro than, kiến thiết lại đất nước. Và chỉ hai mươi năm sau, dân tộc sâu thẳm ấy đã mang những cái tên lừng lẫy của văn minh hiện đại gắn trên mọi thành phố hiện đại của tất cả các quốc gia: Sony, Hitachi, Honda, Suzuki, Yamaha, Mitshubisi…

Một đất nước luôn đứng trước sự giận dữ kinh hoàng của thiên nhiên: động đất và sóng thần, và đối phó một cách hiệu quả với tinh thần nhẫn nại, kỷ luật, kiên trì, bất khả chiến bại.

Một đất nước mà hiện đại hòa lẫn gùn ghè với truyền thống, trong lịch sử, trong văn hóa, trong lễ hội, trong đời sống, trong từng lâu đài đền chùa cổ kính đến những cao ốc chọc trời, trong từng chén trà chậm rãi từ tốn đến những chuyến tàu shinkansen với vận tốc máy bay! 

3.

Nhật Bản có nhiều loại hình văn hóa nghệ thuật rất đặc trưng: cây cảnh thu nhỏ bonsai, trà đạo, cắm hoa ikebana, kiến trúc nhà gỗ cổ truyền với cửa phất giấy và nền trải thảm tatami... trong đó con người như đang sống một nhịp sống chậm rãi, đầy chiêm nghiệm và thiền triết, gắn bó chặt chẽ với thiên nhiên.

Nhiều sinh hoạt thường ngày được nâng đến tầm đạo: trà đạo, hoa đạo, cung đạo, kiếm đạo... Nhiều nghề cổ truyền được giữ gìn, phát triển với một tâm thức đi đến tận cùng của vẻ đẹp nghề, như thực hành một nghi lễ tâm linh trang trọng: làm bánh, nấu mì ramen, làm mành trúc, làm cung tên, làm đèn gỗ, làm gốm, làm sơn mài... Đạo như hiển hiện trong từng sản phẩm hoàn thành, trong ánh mắt mãn nguyện của tác giả và trong ánh mắt ngưỡng mộ của người thưởng ngoạn!

Cứ tưởng người Nhật luôn thâm trầm như cái cách họ uống trà, thành kính, trang nghiêm, cẩn trọng và khuôn thước!

Không, họ có những cái độc đáo khác, ở những góc độ khác!

Truyện tranh manga của Nhật Bản sinh sau đẻ muộn so với Mỹ (Người Dơi, Siêu Nhân, Người Nhện, Mickey…), Pháp (Lucky Luke, Spirou, Schtroumft…), nhưng nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường truyện tranh thiếu nhi Việt Nam, mở đầu với Doremon (hihi, trong đó có Nobita là nhơn vật chính đấy nhé), sau đó Bảy Viên Ngọc Rồng, Thám Tử Conan…

Những trang truyện tranh vẽ rất chăm chút, kỹ lưỡng từng chi tiết, với hình tượng nhân vật độc đáo theo kiểu Nhật, không bị ảnh hưởng bất kỳ trường phái truyện tranh nào trên thế giới, tạo nên một dòng chảy riêng biệt!

Manga không chỉ là truyện tranh cho thiếu nhi, mà mở rộng thành chuyện cho cả người lớn, trở thành dòng truyện tranh porno, mô tả những quan hệ thể xác giữa hai giới tính, giữa đồng tính nam (gay) hoặc giữa đồng tính nữ (lesbian)! 

Truyện tranh kiểu Playboy, có kỳ lạ không!

Họ có lễ hội Hounen, tôn vinh dương vật. Cứ đến ngày 15/3, tại thị trấn Komaki, cách Tokyo khoảng 300km, những người đàn ông rước những tượng dương vật bằng gỗ khổng lồ từ đền Shisei Sha đến đền Tagama. Những thiếu nữ thì rước những tượng dương vật nhỏ hơn. Ngày đó, tất cả đồ ăn thức uống đều mang hình dáng của dương vật.

Hãy nhìn những cô gái thích thú, cười đùa sảng khoái khi mút những cái kẹo “chim”. Mắt họ cũng long lanh niềm vui khi đạt đạo đấy chứ!

Hay đó chính là cái sâu thẳm của con người và văn hóa Nhật Bản. Một dân tộc sống bấp bênh trên vòng cung lửa luôn phải biết cân bằng, vừa quý trọng những ham muốn đời thường, vừa tìm kiếm những giá trị tâm linh, sống hết chiều kích của con người giữa cuộc đời hữu hạn?

4.

Những cánh hoa anh đào mỏng manh, nở rộ và mau tàn, rụng bay phơi phới như mưa tuyết, phải chăng là tính cách mềm dịu và quyết liệt của người Nhật.

Đất nước của mặt trời, vị thần cư ngụ tại phù tang - trong những thân dâu rỗng nhẹ, hàng ngày vẫn mọc lên với ánh bình minh luôn mới mẻ, rực rỡ, xán lạn!