Một là vì thích ý tưởng của tác giả.
Hai là vì 2 công trình này (đoạt giải Kiến trúc xanh VN 2012)
đều ở Nha Trang nhà miềng!
Ba là để nói rằng VN ta cũng có những KTS xịn!
KTS NGUYỄN HÒA HIỆP: THIỀN BẰNG KIẾN TRÚC
Tác giả: Nhà báo XUÂN BÌNH
Trong khi Võ Trọng Nghĩa và Hoàng Thúc Hào cứ cố săn tìm bộ sưu tập các
giải thưởng kiến trúc xanh cho các công trình không biết là có màu gì, xin tạm
kể về một vài hành trình mà KTS Nguyễn Hòa Hiệp cùng I resort và Lam café đang
nỗ lực đi tìm những giá trị thực của kiến trúc Việt?
Nhân cách của công trình
Trong vài ngày ngắn ngủi ở Nha Trang, cứ rảnh lúc nào là tôi lại nhào tới
ngắm nghía, trò chuyện với kiến trúc. Trong quán Lam, vào lúc sáng sớm, tôi
thích nhảy nhót, xê dịch cùng những tia nắng tinh sương ở góc vườn. Trưa, đứng
nắng, nóng sục, không gì thú vị hơn khi nằm khèo dưới góc sàn lệch cốt, nơi lớp
mái xà xuống rất thấp. Đó là vị trí tốt nhất để hướng mọi cảm nhận của mình tới
câu chuyện và “bóng mát” của kiến trúc. Vào lúc xẩm tối, ánh đèn dìu dịu lung
linh trên mặt hồ sen của I resort nhắc những người đa cảm rằng họ đang có cơ
hội ngược dòng thời gian để trở về một không gian thuần Việt.
|
i-resort trong đêm |
I resort và Lam café mang đến cho riêng tôi rất nhiều cảm xúc trái ngược,
khác lạ nhưng rõ ràng, mạch lạc và chân tình. Lần đầu tiên tôi không bắt
đầu tiếp cận tác phẩm từ góc độ… kiến trúc. Chẳng mấy quan tâm đến những giải
thưởng mà nó đã và sẽ đoạt được. Đứng trước công trình tôi tưởng tượng như gặp
được tri âm, tri kỷ. Kiến trúc dành cho tôi nhiều đối thoại, tâm sự như là một
CON NGƯỜI đầy trải nghiệm.
Tuy là lần đầu tiên diện kiến hai công trình này nhưng ngay lập tức tôi đã
thấy rất thân quen. Bảy năm qua, tôi đã không uổng công khi lặng lẽ tìm kiếm,
nhận diện, tập hợp, khảo sát, so sánh hàng loạt những “chữ ký”, tín hiệu và cả
biểu tượng rất riêng mà Nguyễn Hòa Hiệp lặng lẽ đặt dấu ấn vào từng tác phẩm.
Mất công và cẩn trọng nhất trong khi tìm kiếm, phát hiện ra những đóng góp rất
quan trọng, tạo nên linh hồn tác phẩm Cà phê Gió và Nước của KTS. Công trình này
quá hay và rất nổi tiếng nhưng người đời … vô tình “quên” danh tính của anh.
Nhưng KTS hơn hẳn tôi ở chỗ là anh chẳng mấy bận tâm vì sự… cố đó. Năm 2008,
sau nhiều năm quan sát nghiên cứu rất cẩn trọng tôi mới dám viết bài “
Giải mã hiện tượng Võ Trọng Nghĩa”. Ngay lập tức quá đông người chửi tôi là điên, ngu,
khùng, dở hơi… Phần lớn trong số họ là… kiến… trúc…sư… Hơn 4 năm qua, vẫn rất
nhiều người vào đọc bài để hiểu VTN. Tôi nhìn nhận hiện tượng này như một dấu
hiệu tích cực. Nhưng tôi thực sự “điếng” người khi Nguyễn Hòa Hiệp nói rằng:
“Chưa có ai thương Võ Trọng Nghĩa hơn anh”
Triết lý của chất liệu
Vẫn là tre, lá dừa nước, gạch mộc, gỗ phẩm cấp thấp, đá mồ côi, cát trắng,
vỏ chai và cả ngói cũ. … những vật liệu giản đơn, rẻ tiền, dễ tìm kiếm, dễ thay
thế, tiết kiệm chi phí.
Với đá, cát, mặt nước, sự xếp đặt rất dụng công về màu sắc, tỷ lệ, phong
thủy đều có kế thừa những tinh hoa của kiến trúc Nhật Bản- Trung Hoa. Thái độ
nghiêm cẩn, tỷ mỉ của KTS cho tôi nhận thấy một phương cách mà anh nhận thức và
lý giải về trật tự trời đất, các quy luật tương tác, vận hành của vũ trụ.
Với gạch mộc, ngói cũ, vỏ chai, thì hơn cả những lựa chọn, chăm chút cẩn
trọng hay tinh thần khám phá, KTS đã dành cho những vật liệu này một tình cảm
trân trọng.
Với tre, lá, gỗ, KTS chỉ tạo nên đường link khiêm tốn để gợi cho người sử
dụng một thái độ sống gần gũi, trân trọng thiên nhiên. Khác hẳn với Võ Trọng
Nghĩa và Hoàng Thúc Hào
(trong hai công trình Suối rè và Đại Lải) Nguyễn
Hòa Hiệp không đối xử với các chất liệu này như một thứ osin giúp việc, hầu hạ.
KTS không cố thúc tre phải đi tìm cho nó một phẩm chất của sắt thép hoặc là tạo
vỏ bọc mỹ miều cho kết cấu. KTS không bắt tre phải băng bó, cắt dán để vượt khẩu
độ, tạo nên hình thức xa lạ, để hầu hạ, chiều chuộc tâm lý vừa tự kỷ vừa háo
danh. KTS không tháu cáy vay mượn chất liệu tự nhiên để làm bùi tai người sử
dụng đang quá chán high tech. Có vẻ như KTS cũng chẳng mấy quan tâm làm thế nào
để tạo nên những tiếng ồ à từ các kênh truyền thông. Anh cũng không có khiếu
làm những thao tác để vừa mắt, thuận tình ban giám khảo các cuộc thi.
Khi được KTS gọi đúng tên, đặt đúng chỗ, những chất liệu bình thường, tầm
thường bất ngờ có một danh phận khác thường. Và thú vị nhất là mỗi lựa chọn đều
tìm được một tỷ lệ tương thích, kết nối, hài hòa với chung quanh. Sẽ không quá
lời khi nhận thấy I resort và Lam café chỉ sử dụng duy nhất một chất liệu, một
giá trị riêng biệt mà chỉ có thể tìm thấy từ tâm cảm của người thiết kế.
Nếu trong sử dụng chất liệu của KTS cho tôi nhận diện một thái độ sống thân
thiện đối với môi trường, thiên nhiên, tự nhiên thì tư duy sáng tạo, thủ pháp
thiết kế, cách đặt vấn đề khi bắt tay giải một đề bài của anh lại cho thấy một
ứng xử đầy nhân văn.
Giải pháp hiệu quả
Nếu cái hay nhất của I resort là đặt nền tảng có tính phương pháp luận, mở
ra một lộ trình lớn cho KTS thì Lam café lại cho thấy một giải pháp rất cụ thể,
thực dụng, đơn giản. Một không gian mới lạ, đầy cá tính, không những không xung
đột mà còn thỏa mãn tối đa nhu cầu kinh doanh.
Với thời gian thuê địa điểm không dài, suất đầu tư thấp, môi trường cạnh
tranh cao, hiệu quả đầu tư dự án phụ thuộc rất nhiều vào sự thông minh của ý
tưởng thiết kế và thái độ đồng cảm của KTS.
KTS sử dụng gỗ phẩm cấp thấp làm thành khung gỗ chịu lực, giảm tải trọng
công trình, thi công nhanh gọn, tháo lắp, dịch chuyển dễ dàng. Những lam gỗ còn
là những vách ngăn thông minh, không chỉ tăng tối đa diện tích sử dụng mà còn
góp phần thay đổi chất lượng không gian.
Vận dụng nghệ thuật gấp giấy Origami, KTS có thiết kế cho mái một nhịp điệu,
vần điệu mới, lạ mà gần gũi. Giản dị mà khó quên. KTS còn có chủ đích tạo nên
lớp mái dốc, xà xuống rất thấp để hạn chế tối đa tầm nhìn của người sử dụng,
mách họ quay lưng lại những góc phố rất lộn xộn, nham nhở và xoay hướng quan
sát vào “cảnh quan” mới của nội thất. Mái có 5 lớp gỗ, lá dừa nước, tôn,
lưới và dàn dây leo. Với cấu tạo này lớp mái góp phần làm mát rất hiệu quả cho
công trình. Nhiệt độ trong ngoài chênh nhau rất lớn. Cả quán Lam chỉ dùng quạt,
không hề dùng máy điều hòa nhiệt độ.
Khi kiến trúc trở thành…. tôn giáo
Một điều thật lạ là hầu hết mối quan hệ giữa KTS và chủ đầu tư đều không tốt
đẹp gì. Từng có những KTS tự hào vì đã thiết kế mặt tiền nhà giống như bia mộ để
“trả thù” sự “ngu xuẩn, đểu giả” của chủ đầu tư.
Nhưng vì lẽ gì trong cả hai công trình trên của Hiệp, từ cái khá nhỏ đến cái
rất lớn, từ cái phải chắt chiu từng đồng vốn đến dự án đầu tư của các đại gia…
hầu như các chủ đầu tư đều cấp sắc “toàn quyền” cho KTS. Có chủ đầu tư
nhận xét: KTS hành thiền bằng kiến trúc.
Không chủ đích nhưng bước đầu I resort, Lam cà phê tiếp tục đặt ra và đã trả
lời được rất nhiều vấn đề lớn của kiến trúc Việt Nam đương đại. Kiến trúc của
Hiệp mách bảo rằng: Nếu đi tới tận cùng cái hồn cốt của dân tộc thì Kiến trúc
Việt hoàn toàn có nhiều cơ hội để hòa đồng, đối thoại với thế giới.
Đó không chỉ là công trình có quy mô vươn cao, lan rộng. Nó phải tìm ra ngôn
ngữ cho chính mình. Lấy con người làm trung tâm, là thước đo cho mọi tính toán,
là mục đích sáng tạo. Cùng với việc phát huy uy lực vô biên của khoa học, công
nghệ, kiến trúc phải nâng niu, ôm ấp những vốn liếng của quá khứ, dung hòa,
điều tiết mọi mâu thuẫn, chấp nhận sự song tồn, cộng sinh, hướng tới sự đa
dạng. Kiến trúc sống trong, sống cùng và hiền hòa với thiên nhiên.
P/S:
Lam xem ở đây.
I resort xem ở đây.